Op een mooie dag in het weekend willen mijn vrouw en ik nog wel eens een stukje wandelen van het pelgrimspad. Dit is een lange afstandsroute die loopt van Amsterdam naar Maastricht. Wij lopen alleen het tweede deel, zeg maar vanaf Den Bosch. Zo ook op 6 mei jongsleden. Dit keer liepen we het stukje van Spoordonk (of all places) naar Middelbeers. Op de kaart stond een bushalte bij Middelbeers dus we konden terugkomen bij onze auto die we in Spoordonk hadden achtergelaten. Routeboekje mee en de OV-Chipkaart niet vergeten. 9292 hadden we niet gecontroleerd want we hadden de hele dag…

Toen we Middelbeers inwandelden maakte ik nog een grapje. “Ha ha, bussen mogen in Middelbeers helemaal niet parkeren!” Op het terras toch maar even naar de haltepaal toegewandeld om te kijken hoeveel tijd we hadden om ons drankje op te drinken. En jawel hoor, de bus reed niet. In het weekend komt er helemaal geen bus in Middelbeers. Het werd bevestigd door de ober. Had ik nou toch maar even op 9292 of in onze eigen TMWalker gekeken.

Ik had nog nooit aan den lijve ondervonden dat busvervoerders haltes en lijnen opheffen die voor hen niet meer rendabel geexploiteerd kunnen worden. Net als ieder ander bedrijf zijn busvervoerders extra geïnteresseerd in lijnen waar voor hen het hoogste rendement liggen, dus buslijnen met een hoge bezettingsgraad en regionale treinlijnen. En geef ze eens ongelijk. Hetzelfde zie je bij in de spoormarkt waar NS vasthoudt aan het drukbezette hoofdnet en kleinere regionale treinlijnen overlaat aan vervoerders die ook buslijnen rijden. Gerenomeerde vervoerders laten dus de laag-renderende onderkant van hun marktsegment los omdat daar het minste geld te verdienen is en als zij dit doen, gaat het gemiddelde rendement van hun bedrijf omhoog en dat is goed management, toch? Hmm, waar ken ik dit van?

De onderkant van de markt. Daar gebeurt het. Zo verzekerde Clayton Christensen van de Harvard Business School mij [ref] in “The Innovator’s Dilemma”, een van de beste boeken over innovatie ooit geschreven. Aan de onderkant van de markt ontstaat desruptieve innovatie. Innovatie die de markt structureel verandert. Daar zal een initiatief ontstaan dat in eerste instantie van slechte kwaliteit is en misschien op een iets andere doelgroep is gericht. Als dat initiatief dáár aan de onderkant van de markt kan overleven zullen deze ondernemingen gaan investeren in kwaliteit en langzaam de gevestigde marktspelers omhoog drukken. Zij zijn immers best bereid om de activiteiten af te staan waar hun slechtste rendement op gemaakt wordt.

“Ik geloof niet dat het zo gaat.” Ik hoor het je denken. “Want er zijn buurtbusverenigingen met vrijwilligers” en “het is een overheidgereguleerde markt met aanbestedingen met langlopende contracten die concurrentie verbieden”. Ik kan met gemak tien markten noemen die exact op deze wijze structureel veranderd zijn, neem bijvoorbeeld de fotografie (Kodak), computers (mainframe->pc->smartphone), encyclopieën (Wikipedia), videoverhuur (Netflix). Of het nou de Ubers zijn of app-bouwers die zelf een vervoerslijn gaan exploiteren (Londen), de OV-toekomst zal het ons leren. En ik vermoed dat het geen tien jaar meer duurt.

In ons geval kozen we er voor, om ons door een taxi naar ons beginpunt te laten brengen. De eigenaar van het taxibedrijf reedt met zijn 16-persoons(!) bus op zijn vrije zondag een ritje van Middelbeers naar Spoordonk omdat dit voor hem blijkbaar wél rendabel was. We kregen ondertussen zijn visitekaartje want hij doet ook aan groepsvervoer. We konden hem altijd bellen. Helaas moesten we deze monopolist wel een echte taxiprijs betalen :-(. Gemiddelde bezettingsgraad voor hem (heen en terug): 2/16/2 = 6,7%.

In Uden staat een oude ZuidOoster-haltepaal waar onze stadsdichter Maarten van den Elzen heeft het in 2008 al mooi verwoorde in zijn gedicht “De dans van het zilveren en koperen muntgeld”.