Voor de eenvoud spreken we in dit artikel over bussen, maar hetzelfde geldt voor de andere transportmodes, zoals tram, metro en trein.

Het analyseren van de rijtijd die een bestuurder van een bus (of tram / metro / trein) nodig heeft om van halte A naar halte B te rijden is een van de kernonderdelen van TMWalker. Als er te weinig rijtijd in de dienstregeling zit, zal de bus te laat aankomen, waardoor reizigers mogelijk aansluitingen missen. Als de bestuurder te veel rijtijd heeft vragen reizigers zich af waarom de bus nog niet vertrekt.

Wat is dan een goede rijtijd? Een beproefde methode is om in het verleden naar een vergelijkbare situatie te zoeken en te kijken hoe lang er toen daadwerkelijk over gedaan is om van halte A naar B te rijden. Bij een ‘vergelijkbare situatie’ moet je denken aan; dezelfde dag van de week (werkdag, zaterdag, zondag), dezelfde route en op ongeveer dezelfde tijd (in de ochtendspits is rijtijd natuurlijk anders dan in de avond daluren).

Met wat statistiek kun je dan berekenen wat de ideale rijtijd is om in 80%-90% van alle gevallen op tijd aan te komen op de eindhalte. Na overleg met vertegenwoordiging van de bestuurders, kan de rijtijd omgezet worden naar vertrek- en aankomsttijden, die vervolgens gepubliceerd worden naar de reizigers.

Als je dit goed inricht, krijg je een goed voorspelbare dienstverlening waar reizigers van op aan kunnen en die niet onnodig veel voertuigen en milieubelasting kost. Misschien haal je dan zelfs autobestuurders over om het OV meer te gebruiken.

COVID-19 heeft ook de OV-wereld flink geraakt. Social distancing zorgt er voor dat de zitcapaciteit van een 12-meter bus teruggaat van ongeveer 50 naar 15 reizigers. De angst om met onbekenden bij elkaar in een bus te zitten, zorgt er voor dat keuzereizigers vaker voor de auto kiezen ten koste van het OV. Aan de andere kant moet er een dienstverlening blijven voor de mensen die geen auto hebben. Het gevolg is dat je de laatste tijd veel bussen wel netjes op tijd, maar met weinig reizigers, ziet rondrijden. Wat te doen?

Flex-vervoer

Een van de verbeteringen waar aan gewerkt wordt is flex-vervoer. In essentie is het: daar waar het kan de vaste haltes en routes loslaten om niet onnodig te rijden, en daar waar het moet tijdig voldoende capaciteit aanbieden. Om dit goed te kunnen doen heb je als vervoerder meer informatie nodig over de omstandigheden waaronder de busrit uitgevoerd zal gaan worden. De belangrijkste vraag is: hoeveel reizigers zijn er en waar kan ik ze het best oppikken en afzetten met een voorspelbare kwaliteit dienstverlening? Maar hoe kom je aan deze informatie?

Grofweg zijn er twee mogelijkheden: reserveren (ofwel vraag het de reiziger) en/of zo goed mogelijk voorspellen. Dit resulteert in een overgang van historische analyse naar een voorspelling. Van statistische rijtijdenanalyse, naar een voorspelling van benodigde capaciteit, routevariant en benodigde rijtijd.

Deze overgang in TMWalker hebben we eind vorig jaar in gang gezet. De OV-data die we al jaren volgen, zijn we aan het verrijken met informatie over de omstandigheden waaronder die rit heeft plaatsgevonden. Denk bijvoorbeeld aan het weer (temperatuur/regen/sneeuw), incidenten op de route, gemiddelde rijsnelheid van het overige verkeer, bevolkingsopbouw, evenementen, bouwprojecten, brugopeningen en het geschatte aantal reizigers.

Waartoe dit alles?

• Zodat bij opvraging van individuele ritten in TMWalker ook dit soort informatie getoond kan worden. “Er was een aanrijding op de route”
• Zodat bij analyses in TMWalker opmerkingen toegevoegd kunnen worden voor het duiden van de uitkomst. “Lage punctualiteit door sneeuw.”
• Zodat we met kunstmatige intelligentie een vervoersmodel kunnen “trainen” om in TMWalker optimale routes en rijtijden op te vragen ten behoeve van een concept dienstregeling. “Rijtijdenanalyse 2.0”

Er is nog een lange weg te gaan. Afhankelijk van de financiële middelen kunnen we meer of minder opschalen. We hebben hulp van universiteiten. Wil je als organisatie op de eerste rij van de uitkomsten zitten? Meld je. Wil je als vervoerkundige meedoen in de referentiegroep? Maak het dan middels een email aan ons kenbaar, jullie zijn essentieel. Is er een harde deadline? Nee, maar we willen dit jaar nog, één concessiegebied doorrekenen zodat we de kwaliteit van het model kunnen toetsen.